Các ngày gần đây Trung tâm Đột quỵ ( Bệnh viện Bạch Mai) liên tục tiếp nhận các ca đột quỵ ở người trẻ.
Đột quỵ xảy ra bất kỳ, khi đang chơi thể thao, làm việc, đi chợ.
Tiến sĩ, bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng, Phó giám đốc Trung tâm Đột quỵ Bệnh viện Bạch Mai, cho hay trong ngày 21.3, Trung tâm Đột quỵ tiếp nhận 6 bệnh nhân trẻ. 5/6 bệnh nhân đến sớm hồi phục tốt, 1 bệnh nhân đến sau 24 giờ thì khả năng bình phục hạn chế.
Tại Trung tâm Đột quỵ, nam bệnh nhân 32 t.uổi bình phục sau can thiệp lấy huyết khối. ẢNH LIÊN CHÂU
Trong số 6 bệnh nhân trên, bệnh nhân nam 32 t.uổi ở Q.Cầu Giấy (Hà Nội) đang bình phục tốt. Bệnh nhân này trước khi vào cấp cứu bị đau nửa đầu, choáng, mệt mỏi.
Bác sĩ Dũng cho hay, nam bệnh nhân được đưa vào viện trong tình trạng đột quỵ nặng với triệu chứng thức rối loạn, liệt nửa người bên trái. Kết quả chụp mạch cho thấy bệnh nhân đã tắc mạch m.áu não lớn.
“Bệnh nhân bị nhồi m.áu não do tắc mạch m.áu lớn, là mạch nuôi dưỡng nửa bán cầu não. Nếu không thông được mạch này, khả năng sẽ khó qua khỏi”, bác sĩ Dũng cho hay.
Cũng theo bác sĩ Dũng, từ khi đến bệnh viện cho đến khi được can thiệp lấy huyết khối cơ học, tái thông mạch m.áu não chỉ trong vòng 60 phút. Sau khi lấy huyết khối, bệnh nhân hồi phục rất tốt.
Trước đột quỵ, bệnh nhân này có bệnh tim mạch, dùng thuốc chống đông m.áu, nhưng đã tự ý dừng thuốc do thấy bệnh ổn định. Bác sĩ Dũng lưu ý, sau đột quỵ, người bệnh cần tuân thủ điều trị theo đơn của bác sĩ để ngăn ngừa nguy cơ tái đột quỵ.
Trung tâm của ông Dũng cũng tiếp nhận một ca đột quỵ là bệnh nhân nữ 42 t.uổi. Khi ở nhà, người này dậy sớm để đi chợ thì đột ngột yếu chi, méo miệng, nói khó và được chẩn đoán đột quỵ, có nguyên nhân là huyết áp cao. Trường hợp khác là một nam bệnh nhân trẻ ở Hà Nội, bị đột quỵ khi đang chơi cầu lông.
Bác sĩ Dũng lưu ý: “Đột quỵ ở người dưới 45 t.uổi trung tâm gặp tương đối nhiều. Nhưng gần đây, ngày 21.3, chúng tôi bất ngờ khi 5/6 ca đột quỵ là bệnh nhân dưới 45 t.uổi. Cộng đồng cho rằng đột quỵ ít gặp ở người trẻ và họ cũng chủ quan. Tuy nhiên, người trẻ cần nhận biết các triệu chứng đột quỵ để đến bệnh viện càng sớm càng tốt”.
Trước thực tế vẫn có các ca đột quỵ nhập viện muộn và tái đột quỵ, bác sĩ Dũng chia sẻ: triệu chứng thường gặp ở người bị đột quỵ là méo miệng (đột ngột méo miệng một bên); bệnh nhân nói khó, nói ngọng, tay chân đột nhiên yếu, liệt.
Khi xuất hiện các triệu chứng này, cần đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất. Để kịp giờ vàng, bác sĩ sẽ tái tưới m.áu sớm nhất, sau đó đ.ánh giá xét nghiệm và điều trị.
Sau điều trị đột quỵ, người bệnh cần dùng thuốc theo đơn của bác sĩ để tránh nguy cơ tái phát, tuyệt đối không tự bỏ thuốc.
9 điều nằm lòng dành cho bệnh nhân đột quỵ
PGS.TS. Mai Duy Tôn – Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai đã đưa ra 9 khuyến cáo về 6 điều nên làm và 3 điều nên tránh dành cho bệnh nhân đột quỵ, nhất là khi thời tiết chuyển lạnh.
PGS.TS. Mai Duy Tôn – Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai đang thăm khám cho bệnh nhân
Theo thống kê của Trung tâm Đột quỵ – Bệnh viện Bạch Mai, trong những ngày thời tiết chuyển lạnh, mỗi ngày, bệnh viện tiếp nhận 50 – 55 người bệnh bị đột quỵ, trong số đó khoảng 8% là người trẻ và bệnh nhân đột quỵ đang có xu hướng trẻ hóa.
“Việt Nam là một trong những nước có tỷ lệ đột quy cao nhất, với khoảng 200.000 người bị đột quỵ mỗi năm. Đột quỵ là nguyên nhân thường gặp thứ hai gây t.ử v.ong tại Việt Nam. Trong số người sống sót sau đột quỵ, tỷ lệ bị khuyết tật do đột quỵ ở mức cao. Những năm gần đây, nhờ công tác truyền thông nên số người dân bị đột quỵ đến viện sớm đạt khoảng 20%. Tuy nhiên, con số này vẫn là rất thấp so với thế giới”- PGS.TS. Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai cho hay.
Cũng theo PGS.TS. Mai Duy Tôn, việc nâng cao nhận thức để người dân đến viện sớm trong “giờ vàng” là rất quan trọng, chính vì vậy người bệnh và người nhà bệnh nhân cần lưu 6 điều cần làm và 3 điều không nên làm khi nghi ngờ đột quỵ não.
6 điều nên làm
PGS.TS. Mai Duy Tôn cho biết, đột quỵ não có thể đe dọa đến tính mạng và dẫn đến tàn tật vĩnh viễn. Vì vậy, điều quan trọng nhất khi phát hiện người thân có dấu hiệu đột quỵ là cần hành động nhanh để kịp đến viện trong giờ vàng.
Thứ nhất, lập tức gọi xe cứu thương (gọi 115) để các bác sĩ chuyên khoa có thể cấp cứu kịp thời bệnh nhân đột quỵ đúng đắn, nhanh nhất và đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế có thể thực hiện kỹ thuật cấp cứu tốt nhất. Thêm vào đó, nhân viên y tế của 115 được trang bị kiến thức y tế để xử lý các tình huống khẩn cấp khác nhau, họ có thể hỗ trợ cứu sống bệnh nhân trên đường đến bệnh viện và có khả năng làm giảm các tác động của đột quỵ não.
Thứ hai, khi gọi cấp cứu, phải nói rõ tình trạng bệnh của người nhà là “đột quỵ não” với cấp cứu 115. Bởi khi gọi 115 và yêu cầu trợ giúp nhân viên cấp cứu 115 sẽ được chuẩn bị phương tiện y tế phù hợp và chọn bệnh viện chuyên điều trị đột quỵ não trước khi họ chuyển bệnh nhân.
Thứ ba, phải theo dõi các triệu chứng và hỏi chuyện người bệnh. Vì bệnh nhân có thể không thể giao tiếp được tại bệnh viện, nên trong khi chờ xe cứu thương, người nhà nên hỏi người bệnh càng nhiều thông tin càng tốt. Hỏi về tất cả các loại thuốc mà người bệnh đang dùng, tình trạng sức khỏe, có dị ứng gì không? Ghi lại tất cả các triệu chứng bao gồm: thời điểm đột quỵ, t.iền sử bệnh tật của người bệnh như tăng huyết áp, bệnh tim, ngừng thở khi ngủ, tiểu đường… Những thông tin này rất hữu ích khi bác sĩ khai thác bệnh sử và có giải pháp điều trị tốt nhất cho bệnh nhân.
Thứ tư, khuyến khích người bệnh nằm xuống với tư thế đầu cao, bởi vì tư thế này giúp tăng cường lưu lượng m.áu đến não. Tuy nhiên, nếu người bệnh bị ngã thì đừng cố di chuyển mà phải giữ nguyên và tạo sự thoải mái cho người bệnh bằng cách nới lỏng quần áo và giữa thoáng khí.
Thứ năm, cần thực hiện hồi sinh tim phổi (CPR). Một số người bệnh có thể bất tỉnh trong cơn đột quỵ não. Nếu điều này xảy, hãy đ.ánh giá tình trạng hô hấp của người bệnh, xem người bệnh có còn thở không. Nếu bạn không thể bắt được mạch, hãy bắt đầu thực hiện hồi sinh tim phổi…
Thứ sáu, cần phải giữ bình tĩnh trong suốt quá trình chờ cứu thương 115 đến.
3 điều nên tránh
Bên cạnh những việc cần làm để cấp cứu bệnh nhân thì PGS.TS Mai Duy Tôn cũng khuyến cáo 3 điều không nên làm đối với bệnh nhân đột quỵ não.
Khi có những dấu hiệu của đột quỵ não, cần gọi cho cứu thương 115
Thứ nhất, không nên cố cho người bệnh uống thuốc. Mặc dù aspirin là chất làm loãng m.áu, tuy nhiên không được cho người bệnh uống aspirin hay bất kỳ một loại thuốc nào khác, bởi các cục m.áu đông chỉ là một trong vô số nguyên nhân dẫn đến đột quỵ não. Đột quỵ não cũng có thể do một mạch m.áu vỡ trong não gây ra. Vì vậy, khi không biết người thân bị mắc loại đột quỵ nào thì tuyệt đối không cho họ uống bất kỳ loại thuốc nào.
Thứ hai, không nên cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì. Tránh đưa thức ăn hoặc nước uống cho người bị đột quỵ não. Bởi vì bệnh nhân đột quỵ não thường không tỉnh táo và có thể có rối loạn nuốt. Do đó, cho người bệnh ăn hoặc uống có thể dẫn đến tình trạng nghẹn, gây sặc dẫn đến suy hô hấp và hệ quả là viêm phổi.
Thứ ba, không cho người bệnh tự đi xe đến bệnh viện. Các triệu chứng đột quỵ não rất khó để nhận biết ngay từ đầu. Người bệnh có thể nhận ra có gì đó không ổn, nhưng không nghi ngờ đột quỵ não. Nếu có thể phán đoán người bệnh đang bị đột quỵ não thì tuyệt đối không để người bệnh tự đi xe đến viện mà hãy gọi 115 và chờ sự giúp đỡ.
Hiểu về “thời gian vàng” trong đột quỵ não
Theo PGS.TS Mai Duy Tôn, chúng ta phải chạy đua với thời gian để tới viện sớm nhất có thể khi có triệu chứng nghi ngờ. Đó là méo miệng một bên, nói ngọng, thất ngôn, yếu liệt hoặc tê bì tay chân một bên, mất thị lực đột ngột một hoặc hai mắt…
Chúng ta không được phép để mất một giây phút nào để nằm bất động đợi chờ tự hồi phục hay tự điều trị theo “phương pháp dân gian truyền miệng”. Cơ hội để dùng thuốc tiêu sợi huyết chỉ có 4,5 giờ từ khi khởi phát. Cơ hội để can thiệp lấy huyết khối chỉ có 6 giờ đầu, ngoài ra một số trường hợp đặc biệt có thể tới 24 giờ. Nếu càng đến sớm bao nhiêu thì tỉ lệ điều trị thành công càng cao bấy nhiêu.
“Thời gian vàng trong đột quỵ não hay ‘thời gian là não’ là cụm từ để nhấn mạnh rằng càng trì hoãn đột quỵ não thì càng có nhiều thiệt hại cho người bệnh. Tế bào não sẽ c.hết chỉ trong vài phút nếu không được cấp m.áu hoặc oxy. Đối với đột quỵ thiếu m.áu não, khi mạch m.áu lớn trong não bị tắc, cứ mỗi giây trôi qua có 32.000 tế bào não c.hết và cứ mỗi phút trôi qua sẽ có 1,9 triệu tế bào não bị c.hết. Cứ mỗi giờ trôi qua, số tế bào não c.hết tương ứng mất đi 3,6 năm t.uổi thọ của người bình thường (đó là trong trường hợp người bệnh may mắn sống sót)” – PGS.TS Mai Duy Tôn phân tích.
Thời gian vàng trong đột quỵ thiếu m.áu não là 270 phút nếu sử dụng thuốc tiêu huyết khối làm tan cục m.áu đông hoặc trong 6 – 8 giờ nếu lấy huyết khối cơ học trong trường hợp tắc động mạch lớn trong não. Tuy nhiên, nếu người bệnh được điều trị càng sớm trong khoảng thời gian này thì cơ hội phục hồi, ít để lại di chứng càng cao. Ngược lại, nếu điều trị càng muộn trong “cửa sổ thời gian” này cơ hội phục hồi sẽ thấp đi. Do vậy, khi phát hiện bệnh nhân đột quỵ não, chúng ta cần đưa người bệnh vào viện ngay để điều trị càng sớm càng hiệu quả.
